- Katılım
- 13 Eyl 2023
- Mesajlar
- 281
- Tepki puanı
- 206
- Puanları
- 43
ANAYASA HAP BİLGİLER
SORULAR İÇİN Lütfen Tıklayınız >> https://sinavmerkezi.com/pages/kategori-bazli-sinavlar/
KİŞİNİN HAK VE HÜRRİYETLERİ
•Kişinin dokunulmazlığı, maddi ve manevi varlığı
•Zorla çalıştırma yasağı
•Kişi hürriyeti ve güvenliği
•Özel hayatın gizliliği ve korunması
•Yerleşme ve seyahat hürriyeti
•Din ve vicdan hürriyeti
•Düşünce ve kanaat hürriyeti
•Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti
•Bilim ve sanat hürriyeti
•Basın ve yayım hürriyeti
•Toplantı hak ve hürriyetleri
•Mülkiyet hakkı
•Hak arama hürriyeti
•İspat hakkı
SOSYAL VE EKONOMİK HAKLAR
•Ailenin korunması ve çocuk hakları
•Eğitim ve öğrenim hakkı ve ödevi
•Kamu yararı
•Çalışma ve sözleşme hürriyeti
•Toplu iş sözleşmesi, grev hakkı ve lokavt
•Ücrette adalet sağlanması
•Sağlık, çevre ve konut
•Gençlik ve spor
•Sosyal güvenlik hakları
•Tarih, kültür ve tabiat
varlıklarının korunması
•Sanatın ve sanatçının
korunması
SİYASİ HAK VE HÜRRİYETLER
•Türk vatandaşlığı
•Seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakları
•Kamu hizmetlerine girme hakkı
•Vatan hizmeti
•Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı
Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle
ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir.
Temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde
belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir.
Bu sınırlamalar, Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve lâik
Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamaz.
Temel hak ve hürriyetler, yabancılar için, milletlerarası hukuka uygun olarak kanunla
sınırlanabilir.
1982 Anayasası’na göre, çalışma aynı zamanda bir hak ve ödevdir.
1982 Anayasası’nda çalışma hürriyeti ile ilgili temel hak ve hürriyetler için herhangi bir
sınırlama sebebi öngörülmemiştir.
1982 Anayasası’nda seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma haklarını öngören
düzenlemede Serbest oy , Eşit oy, Gizli oy Açık sayım ve döküm ilkeleri yer alır.
18 yaşını doldurmayanlar oy kullanamazlar.
Onsekiz yaşını dolduran her Türk milletvekili seçilebilir.
Onsekiz yaşını dolduran her Türk vatandaşı seçme ve halkoylamasına katılma haklarına
sahiptir.
Parti üyesi olabilmek için onsekiz yaşını doldurmuş olmak gerekir.
Silah altında bulunan er ve erbaşlar ile askeri öğrenciler de oy kullanamazlar.
Cezaevinde bulunan hükümlüler oy kullanamazlar.
Memur statüsündeki görevliler siyasi partilere üye olamazlar.
1982 Anayasası’na göre, mal bildirimi siyasi hak ve ödevlerdendir.
1982 Anayasası’na göre, aşağıdaki temel hak ve hürriyetlerin hangisinden yararlanma,
Radyo, televizyon, sinema ve benzeri yollarla yayım yapma hakkı önceden izin alma şartına
bağlanabilir.
Kanun önünde eşitlik ilkesini düzenleyen 1982 Anayasası’nın 10. maddesine, ilk kez 2004
yılında yapılan Anayasa değişikliğiyle Kadın ve erkeklerin eşit haklara sahip bulunması ve
devletin bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlü bulunması eklenmiştir.
Kamu düzeninin gerektirdiği hâllerde gecikmede sakınca varsa kanunla bir merci, dernekleri
faaliyetten men ile yetkilendirilebilir.
Sendika kurma önceden izin alma şartına bağlanmamıştır.
TBMM üyeliklerinde boşalma olması durumunda, boşalan üyelikler için yapılan seçime ara
seçim denir.
Yasama organının, bir konuyu başka bir işlemle kendisine yetki verilmesine gerek kalmadan,
doğrudan Anayasa’dan kaynaklanan bir yetkiyle ilk elden düzenleyebilmesi yasama ilkesinin
genişliği ile ilgilidir.
A) TBMM’nin Başkanlık Divanının oluşumunda Meclis Başkanı , Meclis başkan vekilleri ,
Kâtip üyeler ve , İdare amirleri yer alır.
Anayasa Mahkemesinde bir kanuna karşı şekil bakımından iptal davası, o kanunun Resmi
Gazete’de yayımlanmasından başlayarak en geç 10 gün içinde açılmalıdır.
TBMM üye tam sayısının en az üçte ikisi tarafından kabul edilen Anayasa değişikliklerinin
halk oyuna sunulması Cumhurbaşkanının takdirine bağlıdır.
1982 Anayasası’na göre, yetki genişliği ilkesi İl idaresine tanınmıştır.
Milletvekilinin milletvekilliğinin düşmesiyle ilgili olarak milletvekilliğiyle bağdaşmayan bir
görev veya hizmeti sürdürmekte ısrar eden milletvekilinin milletvekilliğinin düşmesine, yetkili
komisyonun bu durumu tespit eden raporu üzerine TBMM Genel Kurulu gizli oyla karar verir.
Kamulaştırma bedeli kural olarak peşin ödenmekle birlikte, Anayasa’da belirtilen bazı
amaçlarla kamulaştırılan toprakların bedellerinin, taksitlendirme süresi 5 yılı aşmamak
kaydıyla taksitle ödenmesi mümkündür.
1982 Anayasası’na göre TBMM, ilan edilmiş bir olağanüstü hâl süresini her defasında en çok
4 ay uzatabilir.
1982 Anayasası’na göre, Anayasa Mahkemesi Anayasa değişikliklerinin iptalini salt
çoğunlukla değil, en az beşte üç çoğunlukla alabilir.
Anayasa Mahkemesi bir kanun hakkında vermiş olduğu iptal hükmünün yürürlüğe giriş
tarihini, kararın Resmî Gazete’de yayımlanmasından en çok 1 yıl süre ile erteleyebilir.
1982 Anayasası’na göre, bir kanunun esas bakımından Anayasa’ya aykırı olduğu iddiasıyla
Anayasa Mahkemesinde iptal davası, kanunun Resmî Gazete’de yayımlanmasından
başlayarak 60 gün içinde açılmalıdır.
Yetki genişliği ilkesi Valiye tanınmıştır.
1982 Anayasası’na göre bakanlıkların yetkilerinin düzenlenmesi Cumhurbaşkanlığı
Kararnameleri (CBK) ile olur.
Cumhurbaşkanının Anayasa’da gösterilen hâllerde TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar
verebilmesi için TBMM Başkanına danışabilir.
1982 Anayasası’na göre, Cumhurbaşkanı genel af ilanına ilişkin bir kanunu bir daha
görüşülmek üzere TBMM’ye geri gönderdiği takdirde TBMM bu kanunu Meclisin üye tam
sayısının beşte üç çoğunluğunun kararı aynen kabul edebilir.
1982 Anayasası’na göre, Milletvekilinin, beyan ve eylemleriyle partisinin temelli
kapatılmasına sebep olduğunu belirten Anayasa Mahkemesinin temelli kapatmaya ilişkin
kesin kararı gerekçeli olarak Resmî Gazete’de yayımlandığında kendiliğinden düşer.
TBMM tatildeyken, ülkenin ani bir silahlı saldırıya uğraması ve bu nedenle silahlı kuvvet
kullanılmasına derhâl karar verilmesinin kaçınılmaz olması hâlinde Türk Silahlı Kuvvetlerinin
kullanılmasına Cumhurbaşkanı karar verir.
1982 Anayasası’na göre, seçimlerin geriye bırakılmasına Seçimlerin geriye bırakılmasına
TBMM, yalnızca savaş sebebiyle karar verebilir.
1982 Anayasası’na göre, yaygın şiddet hareketleri hem olağanüstü hâl hem de sıkıyönetim
ilanı için ortak nedendir.
1982 Anayasası’na göre, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, Yargıtay Genel Kurulunun kendi
üyeleri arasından belirleyeceği 5 aday arasından Cumhurbaşkanı tarafından seçilir.
Milletvekili genel seçimlerinde, birden çok çevreye ayrılacak olan illerdeki seçim çevrelerinin
sınırlarını belirlemeye Yüksek Seçim Kurulu yetkilidir.
1982 Anayasası’na göre, bir siyasi partinin Anayasa Mahkemesince temelli kapatılmasına
sebep olan üyelerinin bir başka siyasi partinin kurucusu, üyesi, yöneticisi ve denetçisi olması
5 yıl süre ile yasaklanmıştır.
Genelkurmay Başkanı Cumhurbaşkanı tarafından atanır.
Bir kanuna karşı Anayasa Mahkemesinde TBMM üye tam sayısının beşte biri tutarındaki
milletvekilleri iptal davası açabilir.
1982 Anayasası’na göre, aşağıdakilerden hangisi TBMM’yi yasama çalışmalarına ara verme
veya tatil sırasında toplantıya çağırmaya TBMM Başkanı yetkilidir.
Meclis Soruşturması , Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar hakkında 106 ncı maddenin
beşinci, altıncı ve yedinci fıkraları uyarınca yapılan soruşturmadan ibarettir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, Mecliste ileri
sürdükleri düşüncelerden, o oturumdaki Başkanlık Divanının teklifi üzerine Meclisce başka bir
karar alınmadıkça bunları Meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan sorumlu
tutulamamaları yasama dokunulmazlığıyla ilgilidir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlık Divanı için, bir yasama döneminde iki seçim yapılır.
1982 Anayasası’na göre, seçimlerin başlamasından bitimine kadar yönetimi Yüksek Seçim
Kurulunundur.
1982 Anayasası’na göre, istifa eden bir milletvekilinin istifasının geçerli olduğuna TBMM
Genel Kurulu karar verir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi, çalışmalarını, kendi yaptığı içtüzük hükümlerine göre yürütür.
Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle boşalması halinde, kırk beş gün içinde
Cumhurbaşkanı seçimi yapılır.
Cumhurbaşkanının hastalık ve yurt dışına çıkma gibi sebeplerle geçici olarak görevinden
ayrılması hallerinde, Cumhurbaşkanı yardımcısı Cumhurbaşkanına vekâlet eder ve
Cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır.
Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar
arasından Cumhurbaşkanı tarafından atanır ve görevden alınır.
Devlet Denetleme Kurulunun Başkan ve üyeleri, Cumhurbaşkanınca atanır.
Devlet Denetleme Kurulunun işleyişi, üyelerinin görev süresi ve diğer özlük işleri,
Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenir.
Seçimlerinin birlikte yenilenmesine karar verilen Meclisin ve Cumhurbaşkanının yetki ve
görevleri, yeni Meclisin ve Cumhurbaşkanının göreve başlamasına kadar devam eder.
1982 Anayasası’nın 15. maddesine göre savaş, seferberlik, sıkıyönetim veya olağanüstü
hâllerde dahi Düşünce ve kanaatlerini açıklamama özgürlüğü temel hak ve özgürlüklerine
dokunulamaz.
Yüksek Seçim Kurulu ,Yargıtay, RTÜK üyelerinin seçilmesinde Cumhurbaşkanının yetkisi
yoktur.
1982 Anayasası’na göre Türkiye Büyük Millet Meclisi, Anayasa Mahkemesine 3 üye seçer.
1982 Anayasası’na göre, temel hak ve hürriyetlerden hangisinin sınırlama sebepleri arasında
hak arama hürriyetinde “millî güvenlik” gerekçesi yer almaz.
Kesin hesap kanunu, bütçe kanunu kanun teklifi şeklinde sunulmaz
Cumhurbaşkanlığına, siyasi parti grupları, en son yapılan genel seçimlerde toplam geçerli
oyların tek başına veya birlikte en az yüzde beşini almış olan siyasi partiler ile en az yüz bin
seçmen aday gösterebilir.
Cumhurbaşkanı seçilen milletvekilinin Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği sona erer.
Savaş sebebiyle yeni seçimlerin yapılmasına imkân görülmezse, Türkiye Büyük Millet
Meclisi, seçimlerin bir yıl geriye bırakılmasına karar verebilir.
Radyo ve Televizyon Üst Kurulu üyeleri TBMM tarafından seçilir.
1982 Anayasası’na göre, yaygın şiddet hareketleri hem olağanüstü hâl hem de sıkıyönetim
ilanı için öngörülen ortak bir nedendir .
TBMM her yıl ekim ayının ilk günü kendiliğinden toplanır.
TBMM Başkanlık Divanı için bir yasama döneminde 2 defa seçim yapılır.
TBMM karar sayısı hiçbir şekilde üye tam sayısının dörtte birinin bir fazlasından az olamaz.
Siyasi partiler ticari faaliyetlerde bulunamazlar.
Üniversite rektörlerini seçmek , Genelkurmay Başkanını atamak Cumhurbaşkanın
görevlerindendir.
TBMM’nin Başkanlık Divanının oluşumunda Meclis Başkanı , Meclis başkan vekilleri, Kâtip
üyeler ve İdare amirleri yer alır.
1982 Anayasası’na göre, seçimden önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülen bir milletvekili
Meclisin kararı olmadıkça tutulamaz, sorguya çekilemez, tutuklanamaz ve yargılanamaz.
Merkezî yönetim bütçe tasarısı, mali yılın başından en az 75 gün önce TBMM’ye sunulur.
Mahkemelerin kuruluşu, görev ve yetkileri, işleyişi ve yargılama usulleri kanunla düzenlenir.
Hakimler ve savcılar adli ve idari yargı hakim ve savcıları olarak görev yaparlar
Hakimler ve Savcılar Kurulu , mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı esaslarına göre
kurulur ve görev yapar.
Hâkimler ve Savcılar Kurulu onüç üyeden oluşur; iki daire halinde çalışır.
Hakimler ve Savcılar Kurulu üyeleri dört yıl için seçilir. Süresi biten üyeler bir kez daha
seçilebilir.
HSK Genel Sekreteri, birinci sınıf hâkim ve savcılardan Kurulun teklif ettiği üç aday arasından
Kurul Başkanı tarafından atanır.
Adalet Bakanlığının merkez, bağlı ve ilgili kuruluşlarında geçici veya sürekli olarak
çalıştırılacak hâkim ve savcılar ile adalet müfettişlerini ve hâkim ve savcı mesleğinden olan iç
denetçileri, muvafakatlerini alarak atama yetkisi Adalet Bakanına aittir.
Yargıtay, adliye mahkemelerince verilen ve kanunun başka bir adli yargı merciine
bırakmadığı karar ve hükümlerin son inceleme merciidir.
Yargıtay'ın kuruluşu, işleyişi, Başkan, başkanvekilleri, daire başkanları ve üyeleri ile
Cumhuriyet Başsavcısı ve Cumhuriyet Başsavcı vekilinin nitelikleri ve seçim usulleri,
mahkemelerin bağımsızlığı ve hakimlik teminatı esaslarına göre kanunla düzenlenir.
Yargıtay üyelerini Hakimler ve Savcılar Kurulu seçer.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısını ve vekilini 4 yıllığına Cumhurbaşkanı atar.
Danıştay, idari mahkemelerce verilen ve kanunun başka bir idari yargı merciine bırakmadığı
karar ve hükümlerin son inceleme merciidir.
1982 Anayasası’na göre Danıştay Başsavcısını Danıştay Genel kurulu seçer.
Danıştay'ın, kuruluşu, işleyişi, Başkan, Başsavcı, başkanvekilleri, daire başkanları ile üyelerinin
nitelikleri ve seçim usulleri, idari yargının özelliği, mahkemelerin bağımsızlığı ve hakimlik
teminatı esaslarına göre kanunla düzenlenir.
Danıştay Başkanı, Başsavcı, başkanvekilleri ve daire başkanları, kendi üyeleri arasından
Danıştay Genel Kurulunca üye tamsayısının salt çoğunluğu ve gizli oyla dört yıl için seçilirler.
Danıştay üyelerinin dörtte üçü, birinci sınıf idari yargı hakim ve savcıları ile bu meslekten
sayılanlar arasından Hakimler ve Savcılar Kurulu; dörtte biri, nitelikleri kanunda belirtilen
görevliler arasından Cumhurbaşkanı; tarafından seçilir.
Uyuşmazlık Mahkemesi adli ve idari yargı mercileri arasındaki görev ve hüküm
uyuşmazlıklarını kesin olarak çözümlemeye yetkilidir.
1982 Anayasası’na göre, siyasi partilerin mali denetimini Anayasa Mahkemesi yapar.
1982 Anayasası’na göre, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay ve Danıştay üyelerinin görev süresi 12
yıldır.
Anayasa Mahkemesi, kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve Türkiye Büyük
Millet Meclisi İçtüzüğünün Anayasaya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunu denetler ve
bireysel başvuruları karara bağlar. Anayasa değişikliklerini ise sadece şekil bakımından inceler
ve denetler.
Anayasa Mahkemesi, Cumhurbaşkanını, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanını,
Cumhurbaşkanı yardımcılarını, bakanları, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay Başkan ve
üyelerini, Başsavcılarını, Cumhuriyet Başsavcı vekilini, Hakimler ve Savcılar Kurulu ve Sayıştay
Başkan ve üyelerini görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla yargılar.
Genelkurmay Başkanı, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanları da görevleriyle ilgili
suçlardan dolayı Yüce Divanda yargılanırlar.
Anayasa Mahkemesinde doğrudan doğruya iptal davası açma hakkı, iptali istenen kanun,
Cumhurbaşkanlığı kararnamesi veya içtüzüğün Resmî Gazetede yayımlanmasından
başlayarak altmış gün sonra düşer.
Anayasa Mahkemesinin işin esasına girerek verdiği red kararının Resmî Gazetede
yayımlanmasından sonra on yıl geçmedikçe aynı kanun hükmünün Anayasaya aykırılığı
iddiasıyla tekrar başvuruda bulunulamaz.
1982 Anayasası’na göre siyasi partilerin tüzük, program ve eylemlerinden ötürü Devlet
yardımından kısmen veya tamamen yoksun bırakılmasına Anayasa Mahkemesi karar verir.
Anayasa Mahkemesi kararları kesindir. İptal kararları gerekçesi açıklanmadan yazılamaz.
Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmayanlar oy kullanamazlar.
Anayasa Mahkemesinin kuruluşu, Genel Kurul ve bölümlerin yargılama usulleri, Başkan,
başkanvekilleri ve üyelerin disiplin işleri kanunla; Mahkemenin çalışma esasları, bölüm ve
komisyonların oluşumu ve işbölümü kendi yapacağı İçtüzükle düzenlenir.
Yargının en yüksek idari kurulu Hakimler ve Savcılar Kurulu’dur.
Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı yardımcıları, bakanlar, milletvekilleri ve kamu baş deneticisi
mecliste yemin ederler.
Siyasi parti gurupları en az 20 milletvekili ile kurulurlar.
Hakimler ve Savcılar idari yönden Adalet Bakanına bağlıdır.
Sermayesinin yarısından fazlası doğrudan doğruya veya dolaylı olarak Devlete ait olan kamu
kuruluş ve ortaklıklarının Türkiye Büyük Millet Meclisince denetlenmesi esasları kanunla
düzenlenir.
Atatürkçü düşünceyi, Atatürk ilke ve inkılaplarını, Türk kültürünü, Türk tarihini ve Türk dilini
bilimsel yoldan araştırmak, tanıtmak ve yaymak ve yayınlar yapmak amacıyla; Atatürk'ün
manevi himayelerinde, Cumhurbaşkanının gözetim ve desteğinde, Cumhurbaşkanının
görevlendireceği bakana bağlı; Atatürk Araştırma Merkezi, Türk Dil Kurumu, Türk Tarih
Kurumu ve Atatürk Kültür Merkezinden oluşan, kamu tüzel kişiliğine sahip "Atatürk Kültür,
Dil ve Tarih Yüksek Kurumu" kurulur.
Radyo ve televizyon faaliyetlerini düzenlemek ve denetlemek amacıyla kurulan Radyo ve
Televizyon Üst Kurulu dokuz üyeden oluşur.
Yükseköğretim kurumlarının öğretimini planlamak, düzenlemek, yönetmek, denetlemek,
yükseköğretim kurumlarındaki eğitim - öğretim ve bilimsel araştırma faaliyetlerini
yönlendirmek bu kurumların kanunda belirtilen amaç ve ilkeler doğrultusunda kurulmasını,
geliştirilmesini ve üniversitelere tahsis edilen kaynakların etkili bir biçimde kullanılmasını
sağlamak ve öğretim elemanlarının yetiştirilmesi için planlama yapmak maksadı ile
Yükseköğretim Kurulu kurulur.
Yükseköğretim Kurulu, üniversiteler tarafından seçilen ve sayıları, nitelikleri, seçilme usulleri
kanunla belirlenen adaylar arasından rektörlük ve öğretim üyeliğinde başarılı hizmet yapmış
profesörlere öncelik vermek sureti ile Cumhurbaşkanınca atanan üyeler ve
Cumhurbaşkanınca doğrudan doğruya seçilen üyelerden kurulur.
Yükseköğretim Kurulunun teşkilatı, görev, yetki, sorumluluğu ve çalışma esasları kanunla
düzenlenir.
İllerin idaresi yetki genişliği esasına dayanır.
Mahalli idarelerin seçimleri, 67 nci maddedeki esaslara göre beş yılda bir yapılır.
Milli güvenliğin sağlanmasından ve Silahlı Kuvvetlerin yurt savunmasına hazırlanmasından,
Türkiye Büyük Millet Meclisine karşı, Cumhurbaşkanı sorumludur.
SORULAR İÇİN Lütfen Tıklayınız >> https://sinavmerkezi.com/pages/kategori-bazli-sinavlar/
KİŞİNİN HAK VE HÜRRİYETLERİ
•Kişinin dokunulmazlığı, maddi ve manevi varlığı
•Zorla çalıştırma yasağı
•Kişi hürriyeti ve güvenliği
•Özel hayatın gizliliği ve korunması
•Yerleşme ve seyahat hürriyeti
•Din ve vicdan hürriyeti
•Düşünce ve kanaat hürriyeti
•Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti
•Bilim ve sanat hürriyeti
•Basın ve yayım hürriyeti
•Toplantı hak ve hürriyetleri
•Mülkiyet hakkı
•Hak arama hürriyeti
•İspat hakkı
SOSYAL VE EKONOMİK HAKLAR
•Ailenin korunması ve çocuk hakları
•Eğitim ve öğrenim hakkı ve ödevi
•Kamu yararı
•Çalışma ve sözleşme hürriyeti
•Toplu iş sözleşmesi, grev hakkı ve lokavt
•Ücrette adalet sağlanması
•Sağlık, çevre ve konut
•Gençlik ve spor
•Sosyal güvenlik hakları
•Tarih, kültür ve tabiat
varlıklarının korunması
•Sanatın ve sanatçının
korunması
SİYASİ HAK VE HÜRRİYETLER
•Türk vatandaşlığı
•Seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakları
•Kamu hizmetlerine girme hakkı
•Vatan hizmeti
•Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı
Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle
ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir.
Temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde
belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir.
Bu sınırlamalar, Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve lâik
Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamaz.
Temel hak ve hürriyetler, yabancılar için, milletlerarası hukuka uygun olarak kanunla
sınırlanabilir.
1982 Anayasası’na göre, çalışma aynı zamanda bir hak ve ödevdir.
1982 Anayasası’nda çalışma hürriyeti ile ilgili temel hak ve hürriyetler için herhangi bir
sınırlama sebebi öngörülmemiştir.
1982 Anayasası’nda seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma haklarını öngören
düzenlemede Serbest oy , Eşit oy, Gizli oy Açık sayım ve döküm ilkeleri yer alır.
18 yaşını doldurmayanlar oy kullanamazlar.
Onsekiz yaşını dolduran her Türk milletvekili seçilebilir.
Onsekiz yaşını dolduran her Türk vatandaşı seçme ve halkoylamasına katılma haklarına
sahiptir.
Parti üyesi olabilmek için onsekiz yaşını doldurmuş olmak gerekir.
Silah altında bulunan er ve erbaşlar ile askeri öğrenciler de oy kullanamazlar.
Cezaevinde bulunan hükümlüler oy kullanamazlar.
Memur statüsündeki görevliler siyasi partilere üye olamazlar.
1982 Anayasası’na göre, mal bildirimi siyasi hak ve ödevlerdendir.
1982 Anayasası’na göre, aşağıdaki temel hak ve hürriyetlerin hangisinden yararlanma,
Radyo, televizyon, sinema ve benzeri yollarla yayım yapma hakkı önceden izin alma şartına
bağlanabilir.
Kanun önünde eşitlik ilkesini düzenleyen 1982 Anayasası’nın 10. maddesine, ilk kez 2004
yılında yapılan Anayasa değişikliğiyle Kadın ve erkeklerin eşit haklara sahip bulunması ve
devletin bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlü bulunması eklenmiştir.
Kamu düzeninin gerektirdiği hâllerde gecikmede sakınca varsa kanunla bir merci, dernekleri
faaliyetten men ile yetkilendirilebilir.
Sendika kurma önceden izin alma şartına bağlanmamıştır.
TBMM üyeliklerinde boşalma olması durumunda, boşalan üyelikler için yapılan seçime ara
seçim denir.
Yasama organının, bir konuyu başka bir işlemle kendisine yetki verilmesine gerek kalmadan,
doğrudan Anayasa’dan kaynaklanan bir yetkiyle ilk elden düzenleyebilmesi yasama ilkesinin
genişliği ile ilgilidir.
A) TBMM’nin Başkanlık Divanının oluşumunda Meclis Başkanı , Meclis başkan vekilleri ,
Kâtip üyeler ve , İdare amirleri yer alır.
Anayasa Mahkemesinde bir kanuna karşı şekil bakımından iptal davası, o kanunun Resmi
Gazete’de yayımlanmasından başlayarak en geç 10 gün içinde açılmalıdır.
TBMM üye tam sayısının en az üçte ikisi tarafından kabul edilen Anayasa değişikliklerinin
halk oyuna sunulması Cumhurbaşkanının takdirine bağlıdır.
1982 Anayasası’na göre, yetki genişliği ilkesi İl idaresine tanınmıştır.
Milletvekilinin milletvekilliğinin düşmesiyle ilgili olarak milletvekilliğiyle bağdaşmayan bir
görev veya hizmeti sürdürmekte ısrar eden milletvekilinin milletvekilliğinin düşmesine, yetkili
komisyonun bu durumu tespit eden raporu üzerine TBMM Genel Kurulu gizli oyla karar verir.
Kamulaştırma bedeli kural olarak peşin ödenmekle birlikte, Anayasa’da belirtilen bazı
amaçlarla kamulaştırılan toprakların bedellerinin, taksitlendirme süresi 5 yılı aşmamak
kaydıyla taksitle ödenmesi mümkündür.
1982 Anayasası’na göre TBMM, ilan edilmiş bir olağanüstü hâl süresini her defasında en çok
4 ay uzatabilir.
1982 Anayasası’na göre, Anayasa Mahkemesi Anayasa değişikliklerinin iptalini salt
çoğunlukla değil, en az beşte üç çoğunlukla alabilir.
Anayasa Mahkemesi bir kanun hakkında vermiş olduğu iptal hükmünün yürürlüğe giriş
tarihini, kararın Resmî Gazete’de yayımlanmasından en çok 1 yıl süre ile erteleyebilir.
1982 Anayasası’na göre, bir kanunun esas bakımından Anayasa’ya aykırı olduğu iddiasıyla
Anayasa Mahkemesinde iptal davası, kanunun Resmî Gazete’de yayımlanmasından
başlayarak 60 gün içinde açılmalıdır.
Yetki genişliği ilkesi Valiye tanınmıştır.
1982 Anayasası’na göre bakanlıkların yetkilerinin düzenlenmesi Cumhurbaşkanlığı
Kararnameleri (CBK) ile olur.
Cumhurbaşkanının Anayasa’da gösterilen hâllerde TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar
verebilmesi için TBMM Başkanına danışabilir.
1982 Anayasası’na göre, Cumhurbaşkanı genel af ilanına ilişkin bir kanunu bir daha
görüşülmek üzere TBMM’ye geri gönderdiği takdirde TBMM bu kanunu Meclisin üye tam
sayısının beşte üç çoğunluğunun kararı aynen kabul edebilir.
1982 Anayasası’na göre, Milletvekilinin, beyan ve eylemleriyle partisinin temelli
kapatılmasına sebep olduğunu belirten Anayasa Mahkemesinin temelli kapatmaya ilişkin
kesin kararı gerekçeli olarak Resmî Gazete’de yayımlandığında kendiliğinden düşer.
TBMM tatildeyken, ülkenin ani bir silahlı saldırıya uğraması ve bu nedenle silahlı kuvvet
kullanılmasına derhâl karar verilmesinin kaçınılmaz olması hâlinde Türk Silahlı Kuvvetlerinin
kullanılmasına Cumhurbaşkanı karar verir.
1982 Anayasası’na göre, seçimlerin geriye bırakılmasına Seçimlerin geriye bırakılmasına
TBMM, yalnızca savaş sebebiyle karar verebilir.
1982 Anayasası’na göre, yaygın şiddet hareketleri hem olağanüstü hâl hem de sıkıyönetim
ilanı için ortak nedendir.
1982 Anayasası’na göre, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, Yargıtay Genel Kurulunun kendi
üyeleri arasından belirleyeceği 5 aday arasından Cumhurbaşkanı tarafından seçilir.
Milletvekili genel seçimlerinde, birden çok çevreye ayrılacak olan illerdeki seçim çevrelerinin
sınırlarını belirlemeye Yüksek Seçim Kurulu yetkilidir.
1982 Anayasası’na göre, bir siyasi partinin Anayasa Mahkemesince temelli kapatılmasına
sebep olan üyelerinin bir başka siyasi partinin kurucusu, üyesi, yöneticisi ve denetçisi olması
5 yıl süre ile yasaklanmıştır.
Genelkurmay Başkanı Cumhurbaşkanı tarafından atanır.
Bir kanuna karşı Anayasa Mahkemesinde TBMM üye tam sayısının beşte biri tutarındaki
milletvekilleri iptal davası açabilir.
1982 Anayasası’na göre, aşağıdakilerden hangisi TBMM’yi yasama çalışmalarına ara verme
veya tatil sırasında toplantıya çağırmaya TBMM Başkanı yetkilidir.
Meclis Soruşturması , Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar hakkında 106 ncı maddenin
beşinci, altıncı ve yedinci fıkraları uyarınca yapılan soruşturmadan ibarettir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, Mecliste ileri
sürdükleri düşüncelerden, o oturumdaki Başkanlık Divanının teklifi üzerine Meclisce başka bir
karar alınmadıkça bunları Meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan sorumlu
tutulamamaları yasama dokunulmazlığıyla ilgilidir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlık Divanı için, bir yasama döneminde iki seçim yapılır.
1982 Anayasası’na göre, seçimlerin başlamasından bitimine kadar yönetimi Yüksek Seçim
Kurulunundur.
1982 Anayasası’na göre, istifa eden bir milletvekilinin istifasının geçerli olduğuna TBMM
Genel Kurulu karar verir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi, çalışmalarını, kendi yaptığı içtüzük hükümlerine göre yürütür.
Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle boşalması halinde, kırk beş gün içinde
Cumhurbaşkanı seçimi yapılır.
Cumhurbaşkanının hastalık ve yurt dışına çıkma gibi sebeplerle geçici olarak görevinden
ayrılması hallerinde, Cumhurbaşkanı yardımcısı Cumhurbaşkanına vekâlet eder ve
Cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır.
Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar
arasından Cumhurbaşkanı tarafından atanır ve görevden alınır.
Devlet Denetleme Kurulunun Başkan ve üyeleri, Cumhurbaşkanınca atanır.
Devlet Denetleme Kurulunun işleyişi, üyelerinin görev süresi ve diğer özlük işleri,
Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenir.
Seçimlerinin birlikte yenilenmesine karar verilen Meclisin ve Cumhurbaşkanının yetki ve
görevleri, yeni Meclisin ve Cumhurbaşkanının göreve başlamasına kadar devam eder.
1982 Anayasası’nın 15. maddesine göre savaş, seferberlik, sıkıyönetim veya olağanüstü
hâllerde dahi Düşünce ve kanaatlerini açıklamama özgürlüğü temel hak ve özgürlüklerine
dokunulamaz.
Yüksek Seçim Kurulu ,Yargıtay, RTÜK üyelerinin seçilmesinde Cumhurbaşkanının yetkisi
yoktur.
1982 Anayasası’na göre Türkiye Büyük Millet Meclisi, Anayasa Mahkemesine 3 üye seçer.
1982 Anayasası’na göre, temel hak ve hürriyetlerden hangisinin sınırlama sebepleri arasında
hak arama hürriyetinde “millî güvenlik” gerekçesi yer almaz.
Kesin hesap kanunu, bütçe kanunu kanun teklifi şeklinde sunulmaz
Cumhurbaşkanlığına, siyasi parti grupları, en son yapılan genel seçimlerde toplam geçerli
oyların tek başına veya birlikte en az yüzde beşini almış olan siyasi partiler ile en az yüz bin
seçmen aday gösterebilir.
Cumhurbaşkanı seçilen milletvekilinin Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği sona erer.
Savaş sebebiyle yeni seçimlerin yapılmasına imkân görülmezse, Türkiye Büyük Millet
Meclisi, seçimlerin bir yıl geriye bırakılmasına karar verebilir.
Radyo ve Televizyon Üst Kurulu üyeleri TBMM tarafından seçilir.
1982 Anayasası’na göre, yaygın şiddet hareketleri hem olağanüstü hâl hem de sıkıyönetim
ilanı için öngörülen ortak bir nedendir .
TBMM her yıl ekim ayının ilk günü kendiliğinden toplanır.
TBMM Başkanlık Divanı için bir yasama döneminde 2 defa seçim yapılır.
TBMM karar sayısı hiçbir şekilde üye tam sayısının dörtte birinin bir fazlasından az olamaz.
Siyasi partiler ticari faaliyetlerde bulunamazlar.
Üniversite rektörlerini seçmek , Genelkurmay Başkanını atamak Cumhurbaşkanın
görevlerindendir.
TBMM’nin Başkanlık Divanının oluşumunda Meclis Başkanı , Meclis başkan vekilleri, Kâtip
üyeler ve İdare amirleri yer alır.
1982 Anayasası’na göre, seçimden önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülen bir milletvekili
Meclisin kararı olmadıkça tutulamaz, sorguya çekilemez, tutuklanamaz ve yargılanamaz.
Merkezî yönetim bütçe tasarısı, mali yılın başından en az 75 gün önce TBMM’ye sunulur.
Mahkemelerin kuruluşu, görev ve yetkileri, işleyişi ve yargılama usulleri kanunla düzenlenir.
Hakimler ve savcılar adli ve idari yargı hakim ve savcıları olarak görev yaparlar
Hakimler ve Savcılar Kurulu , mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı esaslarına göre
kurulur ve görev yapar.
Hâkimler ve Savcılar Kurulu onüç üyeden oluşur; iki daire halinde çalışır.
Hakimler ve Savcılar Kurulu üyeleri dört yıl için seçilir. Süresi biten üyeler bir kez daha
seçilebilir.
HSK Genel Sekreteri, birinci sınıf hâkim ve savcılardan Kurulun teklif ettiği üç aday arasından
Kurul Başkanı tarafından atanır.
Adalet Bakanlığının merkez, bağlı ve ilgili kuruluşlarında geçici veya sürekli olarak
çalıştırılacak hâkim ve savcılar ile adalet müfettişlerini ve hâkim ve savcı mesleğinden olan iç
denetçileri, muvafakatlerini alarak atama yetkisi Adalet Bakanına aittir.
Yargıtay, adliye mahkemelerince verilen ve kanunun başka bir adli yargı merciine
bırakmadığı karar ve hükümlerin son inceleme merciidir.
Yargıtay'ın kuruluşu, işleyişi, Başkan, başkanvekilleri, daire başkanları ve üyeleri ile
Cumhuriyet Başsavcısı ve Cumhuriyet Başsavcı vekilinin nitelikleri ve seçim usulleri,
mahkemelerin bağımsızlığı ve hakimlik teminatı esaslarına göre kanunla düzenlenir.
Yargıtay üyelerini Hakimler ve Savcılar Kurulu seçer.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısını ve vekilini 4 yıllığına Cumhurbaşkanı atar.
Danıştay, idari mahkemelerce verilen ve kanunun başka bir idari yargı merciine bırakmadığı
karar ve hükümlerin son inceleme merciidir.
1982 Anayasası’na göre Danıştay Başsavcısını Danıştay Genel kurulu seçer.
Danıştay'ın, kuruluşu, işleyişi, Başkan, Başsavcı, başkanvekilleri, daire başkanları ile üyelerinin
nitelikleri ve seçim usulleri, idari yargının özelliği, mahkemelerin bağımsızlığı ve hakimlik
teminatı esaslarına göre kanunla düzenlenir.
Danıştay Başkanı, Başsavcı, başkanvekilleri ve daire başkanları, kendi üyeleri arasından
Danıştay Genel Kurulunca üye tamsayısının salt çoğunluğu ve gizli oyla dört yıl için seçilirler.
Danıştay üyelerinin dörtte üçü, birinci sınıf idari yargı hakim ve savcıları ile bu meslekten
sayılanlar arasından Hakimler ve Savcılar Kurulu; dörtte biri, nitelikleri kanunda belirtilen
görevliler arasından Cumhurbaşkanı; tarafından seçilir.
Uyuşmazlık Mahkemesi adli ve idari yargı mercileri arasındaki görev ve hüküm
uyuşmazlıklarını kesin olarak çözümlemeye yetkilidir.
1982 Anayasası’na göre, siyasi partilerin mali denetimini Anayasa Mahkemesi yapar.
1982 Anayasası’na göre, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay ve Danıştay üyelerinin görev süresi 12
yıldır.
Anayasa Mahkemesi, kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve Türkiye Büyük
Millet Meclisi İçtüzüğünün Anayasaya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunu denetler ve
bireysel başvuruları karara bağlar. Anayasa değişikliklerini ise sadece şekil bakımından inceler
ve denetler.
Anayasa Mahkemesi, Cumhurbaşkanını, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanını,
Cumhurbaşkanı yardımcılarını, bakanları, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay Başkan ve
üyelerini, Başsavcılarını, Cumhuriyet Başsavcı vekilini, Hakimler ve Savcılar Kurulu ve Sayıştay
Başkan ve üyelerini görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla yargılar.
Genelkurmay Başkanı, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanları da görevleriyle ilgili
suçlardan dolayı Yüce Divanda yargılanırlar.
Anayasa Mahkemesinde doğrudan doğruya iptal davası açma hakkı, iptali istenen kanun,
Cumhurbaşkanlığı kararnamesi veya içtüzüğün Resmî Gazetede yayımlanmasından
başlayarak altmış gün sonra düşer.
Anayasa Mahkemesinin işin esasına girerek verdiği red kararının Resmî Gazetede
yayımlanmasından sonra on yıl geçmedikçe aynı kanun hükmünün Anayasaya aykırılığı
iddiasıyla tekrar başvuruda bulunulamaz.
1982 Anayasası’na göre siyasi partilerin tüzük, program ve eylemlerinden ötürü Devlet
yardımından kısmen veya tamamen yoksun bırakılmasına Anayasa Mahkemesi karar verir.
Anayasa Mahkemesi kararları kesindir. İptal kararları gerekçesi açıklanmadan yazılamaz.
Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmayanlar oy kullanamazlar.
Anayasa Mahkemesinin kuruluşu, Genel Kurul ve bölümlerin yargılama usulleri, Başkan,
başkanvekilleri ve üyelerin disiplin işleri kanunla; Mahkemenin çalışma esasları, bölüm ve
komisyonların oluşumu ve işbölümü kendi yapacağı İçtüzükle düzenlenir.
Yargının en yüksek idari kurulu Hakimler ve Savcılar Kurulu’dur.
Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı yardımcıları, bakanlar, milletvekilleri ve kamu baş deneticisi
mecliste yemin ederler.
Siyasi parti gurupları en az 20 milletvekili ile kurulurlar.
Hakimler ve Savcılar idari yönden Adalet Bakanına bağlıdır.
Sermayesinin yarısından fazlası doğrudan doğruya veya dolaylı olarak Devlete ait olan kamu
kuruluş ve ortaklıklarının Türkiye Büyük Millet Meclisince denetlenmesi esasları kanunla
düzenlenir.
Atatürkçü düşünceyi, Atatürk ilke ve inkılaplarını, Türk kültürünü, Türk tarihini ve Türk dilini
bilimsel yoldan araştırmak, tanıtmak ve yaymak ve yayınlar yapmak amacıyla; Atatürk'ün
manevi himayelerinde, Cumhurbaşkanının gözetim ve desteğinde, Cumhurbaşkanının
görevlendireceği bakana bağlı; Atatürk Araştırma Merkezi, Türk Dil Kurumu, Türk Tarih
Kurumu ve Atatürk Kültür Merkezinden oluşan, kamu tüzel kişiliğine sahip "Atatürk Kültür,
Dil ve Tarih Yüksek Kurumu" kurulur.
Radyo ve televizyon faaliyetlerini düzenlemek ve denetlemek amacıyla kurulan Radyo ve
Televizyon Üst Kurulu dokuz üyeden oluşur.
Yükseköğretim kurumlarının öğretimini planlamak, düzenlemek, yönetmek, denetlemek,
yükseköğretim kurumlarındaki eğitim - öğretim ve bilimsel araştırma faaliyetlerini
yönlendirmek bu kurumların kanunda belirtilen amaç ve ilkeler doğrultusunda kurulmasını,
geliştirilmesini ve üniversitelere tahsis edilen kaynakların etkili bir biçimde kullanılmasını
sağlamak ve öğretim elemanlarının yetiştirilmesi için planlama yapmak maksadı ile
Yükseköğretim Kurulu kurulur.
Yükseköğretim Kurulu, üniversiteler tarafından seçilen ve sayıları, nitelikleri, seçilme usulleri
kanunla belirlenen adaylar arasından rektörlük ve öğretim üyeliğinde başarılı hizmet yapmış
profesörlere öncelik vermek sureti ile Cumhurbaşkanınca atanan üyeler ve
Cumhurbaşkanınca doğrudan doğruya seçilen üyelerden kurulur.
Yükseköğretim Kurulunun teşkilatı, görev, yetki, sorumluluğu ve çalışma esasları kanunla
düzenlenir.
İllerin idaresi yetki genişliği esasına dayanır.
Mahalli idarelerin seçimleri, 67 nci maddedeki esaslara göre beş yılda bir yapılır.
Milli güvenliğin sağlanmasından ve Silahlı Kuvvetlerin yurt savunmasına hazırlanmasından,
Türkiye Büyük Millet Meclisine karşı, Cumhurbaşkanı sorumludur.
Son düzenleme:
